معماری و شهرسازی برای دانشجویان

ب. ميدانهاي شهري

ميدان شهري معمولاً نه يكباره بلكه به صورت تدريجي و ذره ذره پا به عرصه وجود مي نهد وروند توسعه آن نيز قابل پيش بيني نيست. هسته اوليه آن را عملكردهاي موقت بازرگاني شكل مي دهند. با نهادينه شدن اين عملكردها شكل كالبدي به خود مي گيرند وبه تدريج عملكردهاي ديگر كه پتانسيل حضور در ميدان را دارند جذب مي كنند.اما هنگامي ميدان بلوغ كالبدي مي يابد كه يك سيستم مديريتي در نظام بخشي عملكردي - كالبدي به آن وارد عرصه شده و باعث ساماندهي ميدان مي شود. با اين حال فضا از چنان انعطافي برخوردار بوده كه امكان الحاق عناصر و كاربريهاي ديگر را در جداره هاي ميدان مهيا مي سازد.

همچنين كـاربريهاي ميدان بـه گونـه اي سامان مي يابند كه جاذب گروه هاي مختلف جمعيتي و سني بوده و امكان حضور انواع فعاليتها مانند دستفروشي، دوره گردي، مـعركه گيـري وورزش را درفـضا مهيا مي سازند.

تنوع فعاليتها و وجود گروه هاي مختلف جمعيتي خود به عاملي جهت جاذب شدن ميدان براي گذراندن اوقات فراغت وبروز تعامل اجتماعي بدل مي گردد.

بدنه ها تاحد امكان نفوذپذير هستند، به نحوي كه فعاليتهاي متنوع ومختلف درون هريك از فضاهاي بدنه، پويايي وتنوع بصري به ناظر مي دهد. در ضمن اين فعاليتها محدود به داخل ميدان نشده، بلكه به جداره ها نيز نفوذ مي كنند.

از طرف ديگر براي اين كه  ميدان به عنوان مركزي شهري عمل كند، با ساير فضاهاي شهري تباين آشكار دارد. فرم هندسي ساده، نسبت عرض به ارتفاع فضا، انسجام كالبدي آن، خصوصيت ايستاي ميدان همه وهمه با خصوصيات كوچه هاي منتهي به ميدان متباين است. از ديگر ويژگيهاي كالبدي اين ميادين مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:

- محدوده فضايي آن از طريق بدنه كاملاً تعريف شده و داراي محدوده فضايي كاملاً مشخض است.

- فرم ميدان ساده است تا به راحتي قابل درك باشد. از هندسه ساده واقليدسي درآن استفاده نشده است تا انعطاف پذير بوده والحاقات يا حذفيات بعدي به فضا لطمه نزند.

- نسبت طول و عرض به گونه اي است كه شكلي متمركز را القا نمايد. درضمن نسبت عرض به ارتفاع ميدان به گونه اي انتخاب مي شود كه ضمن ايجاد حس محصوريت، سهم آسمان درفضاي ميدان حفظ شود، وفضا دلباز به نظر برسد.

- در كف ميدان از ايجاد اختلاف سطح وشكستگي پرهيز مي شود تا بر يكپارچگي فضا خللي وارد نگردد.

- عملكردهاي ميان ميدان فاقد تجهيزات و اثاثيه ثابت هستند به همين جهت در زمانهاي مختلف امكان استفاده هاي گوناگون فراهم است.

سبزه ميدان از جمله اين گونه ميادين است.

با اين حال عدم وجود مديريت مناسب شهري باعث شد كه فضاي ميدان مملو از عملكردهاي مزاحم گردد واين تغييرات به از دست رفتن خصوصيات فضايي ميدان منجر شد. به هرحال ميادين شهري به عنوان مركزثقل ويكي از عوامل هويت بخش شهر عمل مي كنند وبه دليل دلبازي وتنوع وامكان بروز عملكردهاي مختلف در آنها بـه مـراكزي بـراي تعاملات اجتماعي وفرهنگي بدل مي شوند وهمواره پذيراي تعداد زيادي از شهروندان هستند،همين دليل سرزندگي از خصوصيات اصلي آنهاست. اين ميادين معمولاً داراي محدوده تعريف شده درقالب فرمهاي هندسي هستند. با اين حال برخلاف ميادين تشريفاتي انعطاف پذيري لازم جهت ايجاد امكان پذيرايي از افراد مختلف با اهداف و رفتارهاي مختلف را دارند.

شکل ۴-  نمایی از میدان شهری در ازبکستان